Anlatım Bozuklukları ve Örnekleri

Anlatım bozuklukları, bir metnin veya ifadenin anlamının açık ve doğru bir şekilde iletilmesini engelleyen dil kullanım hatalarıdır. Bu hatalar, gereksiz sözcük kullanımından, kelimenin yanlış anlamda kullanılmasına kadar farklı kategorilere ayrılabilir. Ayrıca, yapısal hatalar da bu kapsamda değerlendirilir.

Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları

1. Gereksiz Sözcük Kullanımı

Bir ifadede gerekli olmadığı halde kullanılan sözcükler, ifadenin anlamını bulandırabilir. Örneğin:

• Abimle uzun süre tartıştık. (Abimle uzun süre tartıştık.)
• Yeşillere ayak basmayınız. (Yeşillere basmayınız.)
• Kadir abisinin kulağına alçak sesle bir şeyler fısıldadı. (Kadir abisinin kulağına bir şeyler fısıldadı.)
• Yaşlı kadın kendini intihar etti. (Yaşlı kadın intihar etti.)
• Merhamet ve acıma duygusu her insanda olmalıdır. (Merhamet ve acıma her insanda olmalıdır.)
• Onunla ilk görüştüğüm günü unutamıyorum. (Onunla ilk görüştüğüm günü unutamıyorum.)

2. Anlamca Çelişen Sözlerin Bir Arada Kullanılması

Cümlenin içinde bir araya getirilen kelimelerin anlamları çelişkili olursa, ifade anlamsız hale gelir. Örnekler:

• Aşağı yukarı tam yedi senedir tanışıyoruz. (Aşağı yukarı tam yedi senedir tanışıyoruz.)
• Kesinlikle yarın sınav olabilir. (Kesinlikle yarın sınav olacak.)
• Eminim bugün iş bitmiş olmalı. (Eminim bugün iş bitmemiş olmalı.)
• Bazen ben de genellikle seyahat ederim. (Bazen ben de genellikle seyahat ederim.)
• Kısmen de olsa onun yanında tamamen mutlu oluyorum. (Kısmen de olsa onun yanında mutlu oluyorum.)
• Kuşkusuz bu saatte Erzurum’da hava kararmış olmalı. (Kuşkusuz bu saatte Erzurum’da hava aydın olmalı.)

3. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanımı

Kelimenin anlamını doğru anlamamak, bu tür anlatım bozukluğunun temel sebeplerinden biridir. Örnekler:

• Hayvancılar, kurban ücretlerinin düşük olmasından yakınıyor. (fiyatları)
• Sıraları birbirine yaklaşık olarak dizilmişti. (yakın)
• Herkesin azımsadığı o çocuk çok başarılı oldu. (küçümsediği)
• Bizim ondan özgü kimsemiz yok. (özge)
• Ormanda olması gereken bir fidanı evinizdeki saksıya ekemezsiniz. (dikemezsiniz)
• Bazı insanlar hala cinsiyet ayrıcalığı yapıyor. (ayrımı)

4. Sözcüklerin Yanlış Yerde Kullanılması

Doğru olan kelime yanlış bir cümle yapısında kullanılırsa, anlam bozulur. Örnekler:

• Biraz kalkıp yatacağım. (Biraz kalkıp dinleneceğim.)
• Yeni işe geldim ki sen aradın. (Yeni işe geldim, çünkü sen aradın.)
• İzinsiz konuşmaya başlamayınız. (İzinsiz konuşmamaya başlamayınız.)
• Oğlum gelecek yıl yüksek inşaat mühendisi olacak. (Oğlum gelecek yıl mühendis olacak.)
• Çocuklar fazla dışarıda kaldığı için üşüdüler. (Çocuklar dışarıda fazla kaldığı için üşüdüler.)

5. Deyim ve Atasözlerinin Yanlış Kullanılması

Deyimler ve atasözleri doğru bir şekilde kullanılmadığında, ifade hatalı olabilir. Örnekler:

• Mağazanın vitrinine göz süzen müşteri doğruca içeri girdi. (Mağazanın vitrinine göz atan müşteri doğruca içeri girdi.)
• Bu utanılacak bir şey değil, başım açık, alnım dik. (Bu utanılacak bir şey değil, başım dik, alnım açık.)
• Onun her zaman bilginlik taslamasına alıştık. (Onun her zaman bilgiçlik taslamasına alıştık.)
• Sınavı kaçıracağım diye ödüm çatladı. (Sınavı kaçıracağım diye ödüm patladı.)
• Canı burnunda, doğuma çok az kalmış. (Canı burnunda, doğuma çok az kalmış.)

6. Anlam Belirsizliği

Bazı cümlelerde noktalama işareti veya ikinci ve üçüncü şahıs zamirleri eksikse, cümlenin anlamı belirsiz olacaktır. Örnekler:

• O okula bizimle gelmeyecek. (O okula bizimle gelmeyecek mi?)
• Çocuk babasının arkasından koşuyordu. (Çocuk babasının arkasından mı koşuyordu?)
• Geldiğini görmemişiz. (Kimin geldiğini görmemişiz?)
• Nereden geldiğini bilmiyordum. (Kimin nereden geldiğini bilmiyordum?)

Sıkça Sorulan Sorular ve Cevapları

1. Anlatım bozuklukları, iletişimi nasıl etkiler?
   • Anlatım bozuklukları, iletişimin anlaşılırlığını azaltabilir. Okuyucuların veya dinleyicilerin metni veya konuşmayı doğru anlamaları daha zor olur.
2. Anlam belirsizliği, neden önemlidir?
   • Anlam belirsizliği, iletişimin başarısız olmasına neden olabilir. Dinleyici veya okuyucunun yetersiz bilgiye sahip olması, karışıklıklara sebep olabilir.
3. Deyimlerin ve atasözlerinin doğru kullanımı, neden önemlidir?
   • Deyimler ve atasözleri, dilin zenginliğini artırır ve iletişimi daha etkili hale getirir. Yanlış kullanım, ifadenin anlamını değiştirerek iletişimi zorlaştırabilir.
4. Sözcüklerin yanlış anlamda kullanılmasının nedeni nedir?
   • Sözcüklerin yanlış anlamda kullanılması, genellikle kelimenin gerçek anlamını bilmemenin sonucudur. Yanlış anlam yükleme eğiliminde olunur.
5. Anlatım bozukluklarını önlemek için neler yapılabilir?
   • Anlatım bozukluklarından kaçınmak için yazıları dikkatlice gözden geçirmek, dilbilgisi ve anlamı doğru anlamak önemlidir. Ayrıca, doğru kelime seçimi ve ifade kullanımına özen göstermek de önemlidir.

Dış Bağlantılar: DB | MEB